REPUBLIKA KOSTARYKI


.
.
.
KSIĘGA GOŚCI


Legendy
Symbole narodowe
Geneza nazwy
Przydomki
Potrawy



 
CIEKAWOSTKI: Potrawy

Kostarykańskie posiłki opierają się głównie na ryżu i fasoli. Znakiem rozpoznawczym kuchni kostarykańskiej są owoce, wieże warzywa, wołowina, kurczaki oraz obfite sałatki.

Popularnymi napojami w Kostaryce są tzw. naturales, czyli 100 % naturalne soki z owoców, frescos (soki zmieszane z cukrem oraz wodą lub mlekiem), oraz refrescos (gazowane lemoniady lub cole).

Lokalne potrawy prowincji Limon zbliżone są do afrykańskich i zachodnioindyjskich. Do ich rozpowszechnienia przyczynili się czarni niewolnicy, którzy dla swych panów przygotowywali przekazywane z pokolenia na pokolenie przepisy na chleb, paszteciki i ciasteczka. Ich znakiem rozpoznawczym jest kokos. Jego olej oraz mleko kokosowe spotykane są w większości limońskich specjałów. Jako napoje szeroko stosowane są zielone herbaty.

Potrawy prowincji Guanacaste natomiast są najbardziej tradycyjnie przedkolumbijskie. Oparte są na bazie kukurydzy.

W prowincji Puntarenas głównym składnikiem potraw są owoce morza: kraby, krewetki, kałamarnice.

Achiote

[Bixa orellana, Annatto, "szafran dla biednych"]. Sercowate nasiona drzewa achiote, zwanego też "drzewem szminkowym". W formie roztartej stanowią dodatek kolorystyczny (czerwień) dla potraw ryżowych, tamales lub arroz con polio. Mogą być sprzedawane jako przyprawa w proszku. Ich ekstrakt wykorzystywany jest jako naturalny barwnik do produkcji szminek. Cenione przez miłośników malowania na ciele.

Ackee

[Blighia sapida, narodowy owoc Jamajki]. Małe, gąbczaste, różowe, rosnące w kiściach owoce. Po gotowaniu przypominają w smaku jajecznicę. Mają trującą skorupkę. Pochodzą z Gwinei Bissau i Sierra Leone, skąd sprowadzone zostały przez Brytyjczyków. Wykorzystywane są szczególnie w potrawach prowincji Limon.

Aguadulce

Podawany na gorąco lub zimno, napój z rozpuszczonych w wodzie tapa dulce (krążków brązowego cukru). Wyglądem przypomina mleczny drink. Bardzo popularny wśród pracowników plantacji..

Amanecido

Smażone z ryżem picadillo, podawane na śniadanie zazwyczaj z gorącymi tortillami.

Ananas

[sosnowe jabłko]. Duży, złocistobrązowy owoc z rozetą kolczastych liści. Pochodzi z Brazylii i Paragwaju, skąd szybko został rozpowszechniony przez Indian. Jego uprawy zlokalizowane są wokół miasta San Isidro de El General. Jest składnikiem popularnego ciasta kokosowo-ananasowego. W ciagu ostatnich lat eksport tych owoców wzrósł o 92 % (w 2002 roku Kostaryka stała się drugim najważniejszym ich eksporterem na świecie po Wybrzeżu Kości Słoniowej).

Anona

Anona zwyczajna - [Anona squamosa, flaszowiec łuskowaty, "serce wołu", "cukrowe jabłko"]. Sercokstałtny owoc o ciemnozielonej lub brązowej skórce, która imituje powierzchnię szyszki. Jego miąższ jest mleczno-biały i zawiera kilka dużych, czarnych pestek. Powinien być przekrojony na pół i spożywany przy pomocy łyżeczki. W 2003 roku zbiory wyniosły 108,4 ton (dla porównania w 2004 roku 73,8 ton). W 2004 roku plaga insektów zniszczyła plantacje tego owocu w okolicach Aserri.

Guanabana - [Anona murikata, flaszowiec miękkociernisty). Zielonoszary, nerkokształtny owoc z twardawą, niajadalną, kolczastą skórką. Jego miąższ w smaku przypomina ananasa ale jest lekko kwaskowy. Ich waga dochodzić może do 1 kilograma. Jest soczysty, bogaty w witaminy B i C, oraz ma od kilku do kilkudziesięciu małych nieregularnie ułożonych pestek. Uprawia się go m.in. na półwyspie Nicoya.

Anonowce wykorzystuje się jako przyprawy do lodów i jogurtów oraz na orzeźwiające soki. Ticos zdejmują z nich najpierw skórkę, a miąższ mieszają z mlekiem i cukrem, na końcu chłodząc z lodami. Niektórzy polewają to wszystko lokalnym piwem quaro otrzymując pożywny, słodki koktail. Wykorzystywane są również w preparatach odstraszających insekty.

Arreglados

Oferowane w lokalnych restauracyjkach puszyste, małe paszteciki wypełnione mięsem, kurczakiem, fasolą lub serem z dodatkiem majonezu.

Arroz con pollio

Bardzo popularna potrawa obiadowa z pieczonego przyrumienionego ryżu i kawałków kurczaka. Najczęściej jako przyprawa dodawane są do niej nasiona achiote. Wszystko polane jest bulionem z kości, marchewki, groszku, pomidorów i kolendry.

Awokado

[Smaczliwka]. Ma ciemnozieloną, chropowatą, niejadalną skórę, bladożółtawy, delikatny, tłusty (przypominający konsystencją ser) miąższ oraz dużą pestkę. Po przekrojeniu szybko ciemnieje, dlatego należy pokropić go sokiem z lemony. Je się go na surowo lub jako dodatek do sałatek. Ma zastosowanie przy wyrobie kremów kosmetycznych.

Bacalao con papas

Solony dorsz z ziemniakami. Jest tradycyjną potrawą świąt wielkanocnych.

Bagaces

Twardy, strzępiony, solony ser z prowincji Guanacaste. W XIX wieku służył on jako forma zapłaty na haciendach.

Banany

Uprawę bananów rozpoczęto w 1878 roku, jednak ich największy boom eksportowy związany był z ukończeniem budowy Kolei Atlantyckiej w 1890 roku. Na początku XX wieku, banany dogoniły w zyskach ekonomicznych kawę. W 1911 roku Kostaryka stała się największym eksporterem bananów na świecie. Dzisiaj zamorski wywóz bananów kontrolują trzy wielkie firmy: Standard Fruit Company (Dole), Chiquita Brands i Del Monte (Bandeco). W latach 1938-1985, plantacje bananów skupione były w rejonie pacyficznego miasta Golfito. Dzisiaj uprawia się je w dolinach Estrella i Matina. więcej szczegółów

Cabellito del angel

Konfitury z dyniowatego warzywa chiverre. Ich miąższ miesza się z kostkami brązowego cukru i cynamonem. W smaku przypominają miód. W dosłownym tłumaczeniu oznaczają "włosy aniołów". Szczególnie popularne są w Mesecie Centralnej.

Caimito

[Pouteria cainito, Chrysophyllum cainito, abiu, "gwieździste jabłko"]. Owalny, karbowany, połyskujący owoc o barwie od purpury do zielonej. Przecięty na pół ma gwieździstokształtną formę. Jego soczysta i chrupiąca miazga jedzona jest na surowo. W Limon wyrabia się z niej strukturę zwaną matrimony (miąższ dodawany jest do szklanki kwaśnego soku pomarańczowego).

Cajetas

Mleczne lub kokosowe karmelki. Deser robiony z gotowanych wspólnie mleka, tapa dulce, cynamonu, wanilli i czasami startych orzechów kokosowych. Po ugotowaniu wszystko ubite jest na jedną sztywną masę i w końcu po odstaniu pocięte na plastry.

Camote

[słodkie ziemniaki]. Mają różową skórkę i biały twardy miąższ. Jedzone są w postaci pieczonej, smażonej, gotowanej. Stanowią nadzienie do ciast. Bardzo cenione jako pasza dla zwierząt gospodarskich.

Casado

Bardzo popularny posiłek. W tłumaczeniu jego nazwa oznacza "żonatego mężczyznę". Niektórzy uważają go za serwowaną podczas lunchu odmianę gallo pinto. Składa się z ryżu, czarnej fasoli, pieczonych bananów, mięsa (kurczaka lub ryby) oraz sałatki z marchewek i kapusty. Niekiedy uzupełnieniem są jajka i owoce awokado. Jada się go na śniadania lub podczas lunchu. Serwują go kostarykańskie restauracyjki, popularnie zwane sodas.

Ceviche

Przystawka. Owoce morza marynowane w lemonie, cebuli, czosnku, liściach kolendry i czerwonym pieprzu. W ich skład mogą wchodzić również: pokrojona w kostkę surowa okonio-podobna corvina, krewetki i rozmaite skorupiaki. Podawane są z sokiem z cytryny lub oliwą z oliwek. Po przyrządzeniu potrawa musi odstać 12 godzin.

Chayote

[Sechium edule, kolczoch jadalny, gruszka warzywna]. Należące do rodziny dyniowatych warzywa o jasnozielonym, gruszkowatym kształcie. W środku znajduje się duża, niejadalna pestka. Ich największa plantacja zlokalizowana jest wokół ruin Ujarraz. Są smażone z masłem, miażdżone jak ziemniaki i ogólnie dodawane do gulaszy i picadillos. Gotuje się z nich żółtą zupę krem. Panuje przesąd, że gdy chayote spadnie z łodygi na ziemię, oznacza to dla osoby przechodzącej obok nieszczęście.

Chicha

Sfermentowany indiański napój wyrabiany z kukurydzy, owoców pejibaye, bananów i yuki. Jego składniki są najpierw parzone wrzątkiem, a następnie formuje się z nich ciasto i pozostawia na kilka dni. Na końcu dodaje się cukier do fermentacji, w wyniku czego podnosi się zawartość alkoholu. (Chicha z dużą ilością yuki po sparzeniu żuta jest przez Indian, a następnie wypluwana i dopiero wówczas formowana na ciasto).

Chicharrones

Potrawa weekendowa. Flaczki lub dobrze usmażona skóra świni z warstwą tłuszczu podawane z tortillą i kawałkami cytryny. Przypominają skwarki. Mogą być serwowane na gorąco lub zimno. Chicharrones często gniecione są z kukurydzianą mąką na ciasteczka. Bardzo popularne w miejscowości Puriscal.

Chili

[odmiana Jalapeno]. Przyprawa z rodziny papryki. Nie jest tak pikantna jak chili meksykańskie. W czasach przedkolumbijskich, Indianie podczas zasiewów kukurydzy nie mogli jej spożywać. Plantacje zakładane są szczególnie w obrębie miasta Zarcero.

Chiverre

[Cucurbita ficifolia]. (Dynia figolistna). Osiąga do 20 kg wagi, ma biały i włóknisty miąższ. Wyrabia się z niej dżemy (tzw. cabellito del angel) miksując miąższ z kostkami brązowego cukru, cynamonem i czosnkiem lub dodaje jako nadzienie do ciast. Niektórym przypomina w smaku jajecznicę. Na kilka dni przed Świętami Wielkanocnymi masowo sprzedawana na poboczach dróg.

Chlebowiec

Uprawiane w regionie atlantyckim drzewa o dużych skórzastych liściach. Pierwsze owoce wydają po sześciu latach od posadzenia. Pochodzą z Polinezji, a do Kostaryki trafiły poprzez Indie Zachodnie. Ich wewnętrzna część kory dostarcza włókien do wyrobu ubrań. Z żywicy wyrabia się uszczelki.

Owoce w smaku przypominają trochę chleb. Mają twardawą skórkę oraz kremowy miąższ, który może być krojony, pieczony lub smażony. Wykorzystywany jest do wyrobu mąki na ciasta lub chleb. Jego centralną część zajmuje podłużny ogryzek z płaskimi, brązowymi pestkami, które w Kostaryce sprzedawane są na poboczach dróg.

Chorreados

Rodzaj placków. Przygotowane są z mąki kukurydzianej, ugotowanych kolb kukurydzy, mleka, jaj i cukru. Serwuje się je z natillą (rodzajem śmietany). Są najbardziej popularne w prowincji Guanacaste.

Churros

Podłużne, smażone na oleju pączki nadziewane kremem, posypane cukrem i cynamonem. Ciasto otrzymywane jest z rozmieszania mąki i jaj w gotującej się wodzie, margarynie i soli. Następnie smażone jest aż do zarumienienia.

Cono Cappucino

Lody z czubkiem i wylaną na niego czekoladą.

Corvina

[Micropogonias furnieri]. Duża, biała ryba podobna do okonia. Jest grillowana, podduszana, smażona lub dodawana do ceviche.

Cuba Libre

Najbardziej popularny w Kostaryce drink. Składa się ze zmieszanych ze sobą rumu (1/3) i Coca Coli (2/3). Dodatkiem jest wciśnięty na brzeg wysokiej szklanki trójkątny kawałek cytryny.

Dulce de Leche

Jasno-brązowy syrop z gotowanego kondensowanego mleka i cukru (coś w rodzaju nadzienia w polskich krówkach). Często stosowany jest jako nadzienie do ciast i cukierków (np. w warstwowym cieście torta chillena). Może być również rozsmarowywany na kanapki.

Elote asado

Pieczona kukurydza w kolbie. Kolby przed pieczeniem smaruje się masłem, posypuje kolendrą i zawija w folię. Jej gotowana wersja nazywa się elote cosinado.

Empanadas

Małe, chilijskie paszteciki wypełnione kurczakiem, fasolą lub serem z rodzynkami lub ananasem. Ciasto do nich wyrabia się ze zmieszanych i ugniecionych razem mąki, jaj, wody, rozpuszczonego masła, proszku do pieczenia i soli. Zawija się je na kształt wielkiego pieroga i wypieka.

Enchiladas

Tortille z ziemniakami lub mięsem, pokryte grubą warstwą tartego sera i oblane sosem z cebuli i chilli. Wyglądem przypominają naleśniki. Spożywa się je po upieczeniu całości. Dodatkiem w niektórych rejonach jest duża ilość cebulki.

Flan

Zimny, pieczony, podobny do pudingu deser. Wysuwany jest z foremki na talerz. Składa się ze zmieszanych ze sobą dwóch rodzajów mleka (kondensowanego i w proszku), wody, czterech jaj i ekstraktu waniliowego. Jego wierzch oblany jest karmelowym cukrem. (wersja kokosowa nazywana jest flan de coco).

Flor de Itabo

Duże, białe kielichy kwiatów (najczęściej kwitnące na żywopłotach wokół plantacji kawowych), duszone w maśle z jajkami i pomidorami. Szczególnie popularne są w obrębie San Isidro de El General. Serwowane podczas świąt Wielkiej Nocy.

Frijoles

W Kostaryce są trzy rodzaje fasoli: biała, czarna i czerwona. Stanowią dodatek do wielu dań. Zazwyczaj namaczane są całą noc w wodzie i dopiero potem smażone. Czarna fasola często ugniatana jest i przyprawiana cebulą, pieprzem i kolendrą. W roku 2000 podano do wiadomości, że kostarykańska fasola będzie wysyłana do NASA jako żywność dla astronautów.

Gallo Pinto

Jest najpopularniejszym kostarykańskim zestawem śniadaniowym. W dosłownym tłumaczeniu, jego nazwa oznacza "malowanego koguta". Składa się z zasmażanych i zmieszanych czarnej fasoli i ryżu. Jako przyprawy dodawane są: apio (rodzaj selera), czosnek i kolendra. Podawany jest za smażonymi jajkami i śmietaną. W prowincji Guanacaste, aby urozmaicić smak, dokłada się cebulę i czerwoną paprykę, a w prowincji Limon mleczko kokosowe. Na terenach wiejskich serwowany jest nawet trzy razy dziennie z tortillami.

Istnieje wiele pochodnych tego dania jak np. arroz con polio (ryż z kurczkiem) lub arroz con tuna (ryż z tuńczykiem).

Gallos

Kanapka z dwóch tortilli wypełnionych mięsem, kurczakiem, fasolą lub serem.

Guacamole

Puree z awokado. Obrane awokado mieszane jest z pociętymi pomidorami i posiekaną w kostkę cebulą. Wszystko ugniatane jest widelcem na papkę, spryskane sokiem z lemonki i doprawione czerwoną papryką i szczyptą oregano. Zazwyczaj jedzone z tortillą.

Gwajawa

(Gujawa, gruszla). Bardzo aromatyczne, gruszkokształtne owoce wykorzystywane na kisiele, dżemy, lody i do owocowych drinków. Mają jadalne pestki, a ich pokryta woskowatym nalotem skóra zawiera 5 razy więcej witaminy C niż pomarańcze. Nazwa jest pochodzenia haitańskiego.

Gwajawa właściwa - [Psidium guajawa, "śliwka piaszczysta"]. Występuje na całym terytorium Kostaryki. Jest żółta lub biała i ma jadalną, gładką grubą jak u pomarańczy skórkę.

Gwajawa truskawkowa - [Psidium littorale]. Jest duża, różowa i okrągła, a jej żółto-biały, prawie przezroczysty miąższ zawiera kilka twardych pestek. W smaku przypomina truskawki.

Gwajawa kostarykańska - [Psidium friedrichsthalianum, cas]. Jest mała i zielona. Wyróżnia się bardzo kwaśnym w smaku białym miąższem, używanym do napojów chłodzących, soków i galaretek.

Guiso de Cambute

Gulasz z muszli. Bardzo popularny w prowincji Puntarenas.

Horchata

Napój z ryżu (ewentualnie kukurydzy), cukru, rumu, wanilli, kakao i cynamonu. Składniki zalewane są wodą na całą noc do odstania. Po odlaniu mieszane są z mlekiem i ponownie małą ilością wody. Ostatecznie wszystko odsączane jest przez gazę.

Lody Churchill

Szczególnie popularne w miecie Puntarenas, starte na wiórki naturalne lody, z polanym na nie sokiem owocowym i mlekiem w proszku.

Jabłka

jabłka różane - [syzygium jambos, "różane śliwki"]. Zielono-żółte z różowymi plamkami, chrupiące, soczyste owoce o zapachu róży. Mają żółtawy, słodki miąższ, który zawiera około czterech uznanych za trujące pestek. Są bardziej długie niż szerokie i mają gładką, cienką skórę. Wyrabia się z nich powidła oraz wykorzystuje w produkcji zapachu różanego.

jabłka wodne - [syzygium aquem, "jabłko górskie"]. Owalne, białe lub czerwone, gruszkokształtne owoce z bardzo wąską szyjką. Mają słodki biały lub różowy miąższ. W smaku przypominają właściwe jabłka. Praktycznie pozbawione są pestek. Mogą być sprzedawane na bambusowych kijkach lub serwowane pocięte w plasterki do sałatek.

Jocotes

[Spondias purpurea, mombin, "hiszpańska śliwka"]. Małe, śliwkopodobne, bardzo soczyste, zielone i pomarańczowe owoce żywopłotów. Ich nazwa pochodzi od indiańskiego słowa Xotoci, oznaczającego owoc lub jabłko. Kostarykańczycy lubią, gdy są kwaśne i chrupiące. Przed spożyciem poleruje się je rękawem i zanurza w soli. Gdy dojrzeją, w smaku są miękkie i mdłe. Niektórzy Ticos gotują je w syropie z brązowego cukru i wody, serwując na zimno ze śmietaną. Czasami spożywają również ich liście. W miesiącach od sierpnia do października sprzedawane są w szarych torebkach na straganach.

Kakao

Kostaryka jest głównym producentem kakao w Ameryce Środkowej. Główne plantacje kakao zlokalizowane są na wybrzeżu atlantyckim (wybrzeże Talamanca) oraz wokół Upala. Swego czasu było bardzo ważne dla ekonomii kraju. Mimo to, z biegiem lat, jego powierzchnia uprawna sukcesywnie malała, a produkcja obniżała się z 10 000 ton rocznie (1978) przez 4.000 tony (1980) do zaledwie 800 ton obecnie.

Drzewka kakaowe sprowadzone zostały do Kostaryki z Nikaragui w 1650 roku. Z ziarna kakaowego umieszczonego w wielkich, wyrastających z pnia drzewa, żółtych i czerwonych strąkach, wyrabia się czekolady i ciastka. Używa się ich także w przemyśle do wyrobu sztucznych barwników, win, kisieli, octów, kosmetyków oraz karm dla zwierząt.

Po podbiciu Kostaryki przez Juana Vasgueza de Coronado w 1562, osadnicy posługiwali się kakao jako środkiem płatniczym. Również w 1709 roku ówczesny gubernator Kostaryki zadecydował o uznaniu ziaren kakao jako oficjalnego środka płatniczego.

Kakao zawiera pięć razy więcej protein niż mleko, i mniej więcej tyle co białko. Jego częste picie zapobiega przyrostowi kamienia nazębnego. Szczególnie popularne jest wśród Indian Cabecar, Bri Bri i Guaymi. Obecnie eksporterm kakao zajmują się dwie krajowe kompanie: Costa Rican Products oraz Gallito Industrial.

Kawa

Produkcją i eksportem kawy w Kostaryce zajmuje się kompania kawowa "Cafe Britt". O jakości kawy decydują gleby, wysokość nad poziomem morza oraz sposób uprawy. Najbardziej pożądaną wysokością dla uprawy kawy Arabiki jest 1000-2000 metrów nad poziomem morza. Dzisiejsi plantatorzy przeplatają sadzone w rzędach krzaki kawy z innymi, wyższymi roślinami dostarczającymi im cienia. Najczęściej są to drzewa poro, których zalegające głęboko korzenie chronią glebę przed erozją oraz utrzymują z dala insekty. Po czterech latach od zasadzenia, krzaki wydają pierwsze owoce i tak dzieje się przez około 40 lat.

W kwietniu, kiedy sadzonki kawy kwitną, plantacje pokrywają się białym dywanem kwiatów, a powietrze wypełnia zapach podobny do jaśminu. Ticos zwykli określać to zjawisko "kostarykańskim śniegiem".

W Kostaryce kawę zbiera się ręcznie. Okres zbiorów przypada na 3 miesiące od grudnia do lutego. Wówczas najbardziej czerwone owoce wrzucane są przez zbieraczy do dużych wilklinowych koszy. Później trafiają do młynów, gdzie fermentują, są myte, suszone na słońcu i filtrowane. Przed końcowym wyprażeniem odbywa się szczegółowa selekcja najokazalszych ziaren. Na końcu przesypywane są do 69-kilogramowych worków. Kawa rośnie m.in. na zboczach wokół Heredii. Tereny te zwane są "trzema wulkanami", ponieważ roztaczają się z nich widoki na wulkany Barva, Poas i Miravalles. Panuje przekonanie, że najlepsza kostarykańska kawa uprawiana jest w Mesecie Centralnej oraz w Dolinie Coto Brus, w południowo-wschodniej części kraju. Ceniona ze względu na walory smakowe jest również kawa z rejonów Cartago i San Isidro (prowincja San Jose).

Pierwsze sadzonki kawy sprowadzone zostały do Kostaryki przez gubernatora Tomasa de Acosta z Kuby w 1808 roku. Ziarna kawy Arabiki natomiast, sprowadzone zostały przez Hiszpanów z Afryki i Środkowego Wschodu. W 1816 roku niejaki Feliks Welarde był pierwszą osobą, która zasadziła w Kostaryce nasiona kawy i rozszerzyła jej uprawę na cele komercyjne. W XIX wieku, ziarna oraz ziemia pod nie oferowane były każdemu, kto tylko chciał. Początkowo uprawiana jedynie w Mesecie Centralnej, w 1843 roku stała się głównym towarem eksportowym kraju, kiedy angielski kupiec William Le Lacheur w drodze powrotnej z USA do Anglii, zawija do portu Puntarenas w poszukiwania atrakcyjnego ładunku. Jego statek wypełniono kawą, na spłacenie której wyznaczono mu dwuletni kredyt. Kawa była źródłem dobrobytu, dzięki czemu przylgnęła do niej potoczna nazwa „złotego ziarna”. Za jej sprawą w pierwszej połowie XIX wieku narodziła się wpływowa klasa społeczna baronów kawowych. Początkowo wysyłana była na eksport do Kolumbii, potem przewożono ją do Chile, gdzie przepakowywana była na rynek angielski (bezpośrednio do Anglii eksportowano ją od 1854 roku). Dzięki zyskom z kawy kraj rozkwitał (sfinansowano m.in. budowę Teatru Narodowego). Nawet dyktator Tomas Guardia zyski z jej uprawy przeznaczał na inwestycje państwowe. Młodzież mogła wyjeżdżać na studia do Wielkiej Brytanii, skąd wracała jako doktorzy, inżynierowie, naukowcy.

W latach 1950-1970, zyski z eksportu kawy podwoiły się. 70 % upraw kawy pochodzi z terenów pomiędzy 1.000 – 1.700 m.n.p.m. Do najpopularniejszych rodzajów kostarykańskiej kawy zalicza się "Arabikę", "Villa Sarchi", "Tico Stybrid", "Caturra", Mundo Novo", "Catuai". Pija się ją w wysokich szklankach, zmieszaną pół na pół z mlekiem. Rocznie produkuje się 3 mln worków, z czego 2,5 mln wysyłanych jest na eksport.

Kozioł w przyprawie korzennej

Potrawa bardzo popularna w nadkaraibskiej prowincji Limon.

Kolendra

["polski pieprz", "chińska pietruszka"]. Składa się z korzeni i naci przypominającej pietruszkę. Ma bardzo intensywny zapach i jest nieodłącznym składnikiem sopa negra, ceviche i potraw ryżowych. Wykorzystywana jest w mieszankach ziołowych (przyprawa curry), maściach antyreumatycznych, dodatkach zapachowych. W Kostaryce sprzedawane są w pękach wraz z korzeniami.

Loquat

[Eriobotrya japonica, nispero, niesplik japoński]. Owalnokształtny, mały owoc z dużą pestką. Ma żółtą lub pomarańczową skórkę. Jego mięsisty miąższ jest bardzo soczysty i kwaskowaty. Je się go na surowo lub wykorzystuje w gotowaniu.

Mango

Słodki, soczysty, nerkowokształtny owoc o ponętnym zapachu. Wyrasta na końcu cienkiej jak sznurówka gałązki. Jest żółty, zielony lub czerwony i zawiera spłaszczoną pestkę. Jego skórka ma gładką, woskową powierzchnię, a miąższ przypomina brzoskwinię. Wyróżnia się rozchodzącymi radiacyjnie od pestki włókienkami. Używa się go do sałatek, sosów korzennych, ciast i dżemów. Największe uprawy wokół Atenas.

Maniok

[Yuka, kasawa]. Są dwa rodzaje manioku: maniok gorzki (trujący) [Mamihot esulenta] i maniok słodki [Manihot duleis]. Krzak rosnący do 2,4 metra wysokości o zielono-żółtych kwiatach. Jego jedyną jadalną częścią są podłużne, różowawe korzenie. Serwowane są w zupach i gulaszach jak ziemniaki lub są przerabiane na chipsy. W sproszkowanej formie wyrabia się z nich tzw. chleb kasawa.

Maranon

Owoce orzecha nerkowca, używane do refrescos.

Marakuja

["Owoc namiętności", passiflora, granadilla, męczennica jadalna]. Owalny (trochę większy od jajka), zielony lub pomarańczowy owoc o twardej, chrupiącej skórze. Jego miąższ jest wodnisty, pełen pestek i niemal przezroczysty. Jest bogatym źródłem witamin A i C oraz potasu. Jada się go przy pomocy łyżki. Wykorzystywany jest w produkcji jogurtów, galaretek i soków. W roku 2002 Ministerstwo Rolnictwa zadecydowało o wprowadzeniu jego uprawy w kantonie Alfaro Ruiz (prowincja Cartago).

Matrimony

Przysmak z prowincji Limon. Wygrzebany miąższ owocu caimito, dodany do szklanki kwaśnego soku pomarańczowego.

Mazamorra

Pudding kukurydziany. Obrana kukurydza jest przepuszczona przez maszynkę do mięsa. Następnie umieszczana na cienkiej gazie. Przesączony z niej sok mieszany jest z cynamonem, brązowym cukrem i goździkami. Po odstaniu dodaje się do niego kawałki biszkoptu.

Nanzi

[Byrsonima crassifolia]. Małe, okrągłe, żółte owoce o bardzo intensywnym zapachu, rosnące na tzw. „drzewach szewca”. Mają kwaskowaty smak. Dodawane są do zup i jako przystawka do mięs. Wyrabia się z nich konfitury, wina, kisiele i likiery. Te ostatnie zabutelkowane na 9 miesięcy fermentują aż dostaną bursztynowego koloru.

Melony

Melon zwyczajny - [Cucumis melo, melon piżmowy, melon dyniowy]. Spokrewnione są z ogórkami, kulisty lub wydłużony owoc o jadalnym, pomarańczowym, tłustym, bardzo soczystym miąższu. Ma dużą pestkę w środku. Jest bogaty w witaminy A i C. W 90 % składa się z wody. Jego gładka skóra przybiera różne kolory od kremowo-białego do zielonego. Wykorzystywany jest jako składnik sałatek, w produkcji lodów, konfitur i soków.

Melon wodny - [Citrullus vulgaris, arbuz, sandias]. Uprawiany jest na gorących terenach przybrzeżnych. Dochodzi do kilkunastu kilogramów wagi. Ma czerwony, bardzo soczysty miąższ z licznymi czarnymi pestkami i zieloną lub marmurkową, twardą skórę. W 93 % składa się z wody.

Nanercz zachodni

[Anacardium occidentalis, nerkowiec]. Kuzyn mango o gruszkowatym kształcie. Ma barwy od żółtych do bladoróżowych. Wydaje bardzo intensywny zapach. Miękki i bardzo soczysty miąższ wykorzystywany jest do dżemów, win i lemoniad. Na końcu każdego owocu znajduje się objęty dwoma skorupami orzech o nerkowym kształcie. Znajdujący się wewnątrz niego czarny olej wykorzystywany jest do wyrobu plastiku i lakierów. W latach 70-tych rząd wspierał uprawy nerkowca na eksport.

Olla de Carne

["dzban mięsa"]. Zupa mięsna (najczęściej z mięsa wołowego) z dodatkami mnóstwa warzyw:cebuli, ziemniaków tiquisque, dyni, marchewki, chayote, manioku i platanów. (Maniok, dynia i chayote gotowane są osobno). Bardzo często podawana z ryżem.

Olla Podrida

[„stęchła zupa”, "babcia zup"]. Warzywna zupa z manioku, zielonych bananów, słodkich ziemniaków, kolokasji, dyni, marchwi, cebuli i kapusty. Konsystencją przypomina bardziej gulasz.

Palmito

Marynowane w occie wnętrze młodych pędów palmy pejibaye. Bardzo bogate w składniki odżywcze. Jedzone są także na surowo lub w formie gotowanej. Przyrządza się je do sałatek. Podawane są z ryżem na którym położony jest roztopiony ser.

Pan Bon

Tradycyjny wypiek z prowincji Limon. Jest aromatyczny, pachnący przyprawami i nadziewany owocami. Ma rzeźbione na skórce wzory. Jada się go z ostrym serem i karmelowym cukrem.

Pan de Maiz

Słodki chleb kukurydziany.

Pan Dulce

Słodki chleb (a raczej bułeczki) ze świeżymi i suszonymi owocami wewnątrz. Posypany jest zazwyczaj czekoladowymi wiórkami. Często przygotowywany na święta Bożego Narodzenia.

Papaja

[Nadrzewne melony]. Owoc papajowca (melonowca właściwego - Carica papaja). Jest podłużny, pomarańczowy i rośnie w kiściach. Jego żółty miąższ ma w centralnej części mnóstwo małych pestek. Zawiera ułatwiający trawienie enzym (papainę). Wyrabia się z niego mleczny koktail papaja en leche, a także może być dodatkiem do sałatek i deserów lub składnikiem picadillos. Zbierany jest w obrębie Parrita oraz Guacimo i Guapiles.

Patacones

Posolone, dobrze usmażone plastry plantanów z nałożoną na nie papką z czarnej fasoli.

Pejibayes

Spokrewniony z kokosami, czerwono-żółty owoc palmy pejibaye często sprzedawany na stołach wzdłuż dróg. Jadalny jest tylko po ugotowaniu na gorąco z majonezem. Wygrzebuje się z niego miąższ o podobnej konsystencji do awokado, w smaku przypominający coś pomiędzy kasztanem, a dynią. Przez Indian Guaymi uznany był za święty. Jest głównym składnikiem modnego w ostatnich czasach gulaszu pejibaye.

Picadillo

Gulasz składający się ze smażonych kawałków mięsa, krojonych w kostkę kartofli, chayote, bananów, marchewki, papai lub fasoli szparagowej zmieszanych z kawałkami cebuli, pomidorów, pieprzu, czosnku i świeżej kolendry. Picadillo smażone z ryżem i podawane z gorącymi tortillami nazywane są amanecido.

Pieprz (czarny)

[Pimienta negra]. Jego uprawa szczególnie [Pimienta negra]. Jego uprawa szczególnie opłacalna była pod koniec osiemdziesiątych i na początku lat dziewięćdziesiątych. Uprawiany jest głównie na nizinach karaibskich.

Pinolillo

Napój popularny w prowincji Puntarenas. Zemlona i nasączona w wodzie kukurydza z kakao, wiórami kokosowymi i cynamonem.

Pipas

Zielony, wypełniony wodą (aqua de pipa) mało dojrzały kokos podawany w całości ze słomką w środku. Często sprzedawany jest na poboczach dróg.

Piwo Guaro

Najbardziej znane piwo numer jeden Kostaryki. Można popijać nim każde posiłki. Powstaje z destylacji trzciny cukrowej.

Plantany

["zielony banan", "banan skrobiowy"] Są jednym z głównych składników kostarykańskich dań. Jadalne są jedynie po ugotowaniu lub usmażeniu (stają się słodsze). Są bogatym źródłem witamin i minerałów. Ich liście (60 cm szerokości i 300 cm długości) wykorzystywane są do zawijania różnych potraw (np. tamales) przed pieczeniem. 70% upraw plantanów zlokalizowana jest w prowincji Limon. Po powodzi ze stycznia 2005 roku, zniszczonych zostało 90% z nich.

Pupusa

Tradycyjna potrawa z Salwadoru. Dwie okrągłe tortille w formie dysku przełożone serem, siekanym indykiem i kukurydzą (lub fasolą). Smażone na patelni, często serwowane są podczas świąt Bożego Narodzenia.

Queque seco

["suche ciasto", biszkopt]. Kostarykańska odmiana tortu. (jaja, margaryna, mąka, rodzynki, proszek do pieczenia, bita śmietana, ekstrakt waniliowy).

Rambutan

[Nephelium lappaceum, "włochate liczi"]. Czerwony lub pomarańczowy owoc przypominający trochę agrest. Zawiera galaretowaty miąższ, dużą pestkę oraz pokryty jest mięsistymi kolcami. Jego skóra powinna być przecięta ostrym nożem i zdarta do miąższu.

Rompopo

Napój z grzanego piwa (lub rumu) z gotowaną miksturą z żółtek jaj, mleka, cukru, goździków i innych dodatków. Przypomina polskiego advocata. Częsty składnik kolacji świąt Bożego Narodzenia.

Rondon

[Run-down]. Zupa najbardziej typowa dla prowincji Limon. Jej głównymi składnikami są ryba, mleko kokosowe i warzywa. Dodatkiem są owoce chlebowca i plantany.

Sączyniec

[Manilkara zapota, sapodilla, nispero, chico zapote]. Bardzo słodki (przez to czasami zwany "brązowym cukrem"), trochę podobny do kiwi owoc o miodowo-jaśminowym zapachu. Jest okrągły i ma brązową skórkę. Jego miąższ przybiera barwy od żółtej do czerwono-brązowej i zazwyczaj ma od 3 do 12 spłaszczonych pestek. Kora drzewa na którym rośnie zawiera chicle (główny składnik gum do żucia). Najczęściej spotykany w prowincji Guanacaste. Rzadko gotowany lub przeznaczany na konfitury.

Sopa de Mondongo

Zupa z flaczków, wieprzowych kopyt i warzyw (marchewka, kapusta, ajote, ziemniaki, plantany).

Sopa de Pejibaye

Kremowo-pomarańczowa zupa-gulasz z owoców pejibaye. Ostatnio bardzo popularna wśród dygnitarzy i ambasadorów. Serwowana na różnego rodzaju przyjęciach.

Sopa de Chayote

Zupa krem z warzyw chayote. Ma intensywny żółty kolor. Dodaje się do niej przepołowione ugotowane jajka oraz cebulę.

Sopa Negra

Zupa krem z czarnej fasoli z kawałkami jajek z dodatkiem cebuli i świeżej kolendry.

Tamal Asado

Ciasto kukurydziane. Składa się z mąki kukurydzuanej, wody, mleka kondensowanego i w proszku, jaj, cukru, cynamonu, czasami białego sera i masła. Wszystkie składniki po wymieszaniu piecze się przez około 60 minut.

Tamales

Potrawa przygotowywana na święta Bożego Narodzenia. Ugniecione ciasto z mąki kukurydzianej miesza się z różnymi warzywami, najczęściej z ziemniakami i marchewką oraz ryżem. Otrzymaną papkę kładzie się na liściach plantanowców, dodając kruche kawałki mięsa (zwykle z kurczaka lub indyka) i doprawia do smaku pieprzem. Zawinięte licie (nie je się ich) wraz z zawartością, wkłada się do posolonej wody i gotuje. Największa fabryka tamales w Kostaryce znajduje się w Aserri.

Tapa dulce

["cukrowe przykrywki"]. Sprzedawany w postaci okrągłych krążków brązowy cukier. Otrzymuje się go z rozgotowanego na gęsty syrop soku z trzciny cukrowej. Wykorzystywany jest w cieście tres leches i do produkcji cajetas. Miesza się go także z ananasem na refresco. Po rozpuszczeniu tapa dulce w wodzie, powstaje popularny napój agua dulce.

Torrejas

Przystawka w postaci maczanych w karmelu kawałków chleba.

Torta Chilena

kilkuwarstwowe ciasto wypełnione dulce de leche.

Tortillas

Kukurydziane placki z rozpływającym się serem. Serwowane w święta Bożego Narodzenia nosi nazwę pupusa. Największe tortille serwuje się w prowincji Guanacaste, i nazywane są tortillas guanacastecas.

Tres Leches

["mleczne ciasto"]. Narodowy deser Nikaragui. Składa się z trzech warstw: ciasta (jaja, mąka, cukier, masło, mleko, ekstrakt waniliowy), nadzienia (mleka) i polewy (bita śmietana). Jego głównym składnikiem są trzy rodzaje mleka: zwykłego, kondensowanego i mleka w proszku, które po wymieszaniu przelewa się na pokłute nożem ciasto. Na końcu powierzchnię pokrywa się bitą śmietaną.

Vigoron

Zmieszane szatkowana kapusta, krojone pomidory, smażona skórka indyka i gotowany maniok, podawane na liściach plantanów. Posiłek szczególnie popularny w rejonach przyportowych.

Zapote

[Pouteria zapota, "śliwka marmoladowa"]. Bardzo soczysty, duży owoc przypominający w smaku dynię. Uprawiany był już w czasach przedkolumbijskich. Ma łososiowo-pomarańczowy miąższ i wykorzystywany jest do wyrobu lodów, deserów i drinków.


 
© 2004; SŁUPSK; Rafał Cezary Piechociński